VUČITRN
q Vlčji trn, Vushtrri
v Stsrp. u Vlьčemь Trьnu, konь Vučijega Trьna; vučitrn, tj. ‘vučji trn’ je naziv za žbunastu biljku gladiš, up. u Bugarskoj Vъlčitъrn.
grad: O vratima grada Vučitrna (Vuk II, 29:95); Vuk II, 68
bijeli grad: Na bijelu gradu Vučitrnu (Vuk III 10:79); Vuk IV, 31
malo mjesto: I do malog mjesta Vučitrna (SM 62:22)
mali: Od Večina mala Vučitrna (Vuk VI, 26:2)
bez atribucije: Kad su bili ispod Vučitrna (Vuk II, 29:100); Vuk IV, 10, 11; Vuk VI, 21; Vuk VIII, 73; SANU II, 30; SANU III, 17; SM 161, 170
42° 49' N, 20° 58' E
Ruševine utvrđenog dvora u današnjem istoimenom naselju, na desnoj obali Sitnice, u s/z delu Kosovog polja (Srbija). U jednoj srednjovekovnoj povelji ime se piše Vlčji trn.
U srednjem veku bio je važan trgovački grad. U XIV i XV v. u njemu je bio dvor Vuka i Đurđa. U tursko vreme postao je sedište sandžaka.
Ostatke utvrđenog dvorca predanje i epika vezuju za Vojinoviće, srpsku vlastelu iz sredine XIV v. Međutim, iz sačuvanih pisanih izvora izlazi da je u Vučitrnu, između 1402. i 1426, porodica Branković imala svoj dvor gde su primani poslanici i izdavane povelje, naročito one između 1405. i 1419. (“in curia magnifici Georgi quondam Vulchi”)**. Vrlo je verovatno da je dvorac sagradio Vuk Branković pred kraj XIV v. kada je njegovim zemljama zapretila neposredna opasnost od Turaka. S obzirom na to da je Vučitrn smešten u plodnoj ravnici, na raskrsnici trgovačkih puteva, može se pretpostaviti da se tu prvo razvio trg, a da je dvorac izgrađen kasnije. (Od tog dvorca i danas postoji jedna kula, tzv. Kula Vojnovića.) U njemu je 1426. potpisan ugovor o miru između Đurđa Brankovića i Mletačke vlade. Početkom XV v. Vučitrn je bio značajna varoš na Kosovu, sa kolonijom dubrovačkih trgovaca i poslovnih ljudi.
Turci su prvi put osvojili Vučitrn 1439. i držali ga do 1444, a kad su ga osvojili drugi put (1455), ostao je njihov sve do 1912. godine. Godine 1462. Vučitrn se prvi put pominje kao sedište sandžaka. U XVI v., prema popisima iz doba Sulejmana Veličnastvenog, u Vučitrnu je bilo “ukupno manastira i crkava - 52”.* Tada je u gradu jedno vreme bilo i sedište srpske mitropolije. Prema Evliji Čelebiji, Vučitrn je 1660. imao oko 2000 kuća, džamiju, medresu, amam i druge objekte. Ami Bue pominje još u Vučitrnu “razvaline gradića iz Dušanovog doba”,** a Giljferding je 1858. u njemu video 400 kuća, novu crkvu i staru “tvrđavu sa nekoliko kula, usred varoši”.**
Danas u Vučitrnu postoji crkva Sv. Ilije, koja je podignuta 1834. godine. Ona je dosta ukopana u zemlju da ne bi prelazila visinu koju su turske vlasti propisivale za hrišćanske bogomolje.
U pesmama se za Vučitrn vezuju Vojinovići (npr. ‘’Ženidba Dušanova’’), iako u to vreme oni nisu imali posede u tom kraju koji je bio u vlasti Brankovića.
Literatura: Дероко 1950, 168-169**; Даничић 1, 142; Задужбине Косова 370,* 412; EП 1 s.v.